De krimpende stad is ook in Nederland
15 februari 2005 

De krimpende stad is ook in Nederland

In september 2003 stond in Geografie een artikel van Marco Bontje over de krimpende stad Leipzig. Bontje is een van de weinige auteurs die aangeeft dat ook Nederland niet immuun is voor het fenomeen van de krimpende stad. Toch vergeet hij één ding te vermelden. En dat is het feit dat er in Nederland nu al steden zijn die te maken hebben met teruglopende inwonersaantallen.

Een stad als Delfzijl krimpt bijvoorbeeld al sinds 1982, en ook Haarlem is één van de steden waar steeds minder mensen wonen. Bijna niemand heeft het over deze steden, terwijl er wel steeds meer tekenen zijn dat het aantal krimpende steden de komende jaren ook in Nederland zal toenemen. Volgens de PRIMOS prognose van het Ruimtelijk Planbureau zullen al in 2010 vele gemeenten in Nederland minder inwoners hebben dan op dit moment. En niet alleen het aantal inwoners neemt af, maar ook het aantal huishoudens. De problemen die een krimpende stad met zich meebrengt zullen dus ook in Nederland zichtbaar worden. Net als in Oost-Duitsland krijgen we de komende jaren steeds vaker te maken met problemen als leegstand, verminderd draagvlak voor voorzieningen en vergrijzing.

Zoals ook Bontje al stelt is onze huidige ruimtelijke planning niet geschikt voor het omgaan met krimpende steden. In Duitsland loopt men nu bijvoorbeeld tegen problemen aan door starre wetgeving die slechts op groei gericht is. Ook is het pas in de laatste jaren dat planners en politici hun dromen over groeiscenario’s hebben losgelaten. Waar Nederlandse planners in het buitenland geroemd worden voor het omgaan met groeiende steden, doen de Duitsers op dit moment veel kennis op over het omgaan met krimpende steden.

We kunnen in Nederland dus veel van onze Oosterburen leren. Vooral de steden in de voormalige DDR verrichten pioniersarbeid. Hier zijn zowel goede als slechte ervaringen te over om van te leren. Bontje heeft het in zijn artikel al over de ervaringen in Leipzig, maar ook van steden als Wittenberge en Halle valt veel te leren. Daarnaast kan het onderzoeksprogramma “Stadtumbau West” van zestien West-Duitse steden een schat aan informatie opleveren. Zij zien de Oost-Duitse problemen op zich af komen, en proberen nu al door middel van pilot-projecten oplossingen voor de toekomst te vinden.

Zo ver als deze West-Duitse steden zijn we in Nederland helaas nog niet. Net als tot voor kort in Duitsland wordt ook in ons land niet graag over krimpende steden gesproken. Niet door geografen en planologen, en al helemaal niet door politici.

Neem bijvoorbeeld Parkstad Limburg. De gemeenten in deze regio hebben de handen ineen geslagen om samen een structuurvisie voor het gebied te maken. Hoewel alle gemeenten binnen Parkstad Limburg tussen 1995 en 2004 minder inwoners hebben gekregen wordt deze structurele krimp niet bij naam genoemd. Hét grote probleem van de regio wordt daarmee niet onderkend. En dat is jammer, want problemen die niet onderkent worden kunnen ook niet worden aangepakt. Dat lijkt op het intrappen van een open deur. De praktijk is echter dat nog geen enkele krimpende stad in Nederland de deur überhaupt gevonden heeft.

Nederland heeft dus nog een lange weg te gaan als het gaat om het omgaan met krimpende steden en regio’s. Een eerste stap is de erkenning dat krimpende steden ook in Nederland al dagelijkse praktijk zijn. En dat zal nog moeilijk genoeg blijken. In Oost-Duitsland heeft men er na de Wende meer dan tien jaar over gedaan voor het probleem op de agenda stond. Als we in Nederland ook zo lang wachten met het dempen van de put, dan is het kalf al lang en breed verdronken. Beter is het om ons, net als de West-Duitse steden, nu al op de toekomst voor te bereiden. Misschien moeten we Delfzijl en Parkstad Limburg maar eens als proefprojecten aanwijzen.

Literatuur

Bontje, M. (2004) Leipzig: een krimpende stad. Geografie, september 2004, pp 24-27.
Bundesministerium für Verkehr, Bau- und Wohnungswesen (2004) Stadtumbau West (http://www.stadtumbauwest.de).
Centraal Bureau voor de Statistiek (2004) Statline (http://statline.cbs.nl).
Kerngroep Structuurvisie Parkstad Limburg (2003) Op hete kolen: een visie op de toekomst Parkstad Limburg.
Kerngroep Structuurvisie Parkstad Limburg (2004) Op hete kolen: de beloftes voor 2030.
Ruimtelijk Planbureau (2003) PRIMOS Prognose. Den Haag.

Het bovenstaande artikel schreef Ritske Dankert naar aanleiding van een artikel van Marco Bontje in Geografie over Leipzig, een krimpende stad in de voormalige DDR. Een verkorte versie van dit artikel werd gepubliceerd in Geografie van januari 2005.